Osobowość zależna

Bycie niezależnym jest ważne dla wielu z nas. Niezależność kojarzy nam się z wolnością i swobodą decydowania o sobie i swoim życiu. Jednak nie jesteśmy w stanie uniezależnić się we wszystkim i całkowicie. W różnych momentach potrzebujemy bliskości, opieki, porady, zrozumienia i obecności. I to harmonijne przeplatanie się zależności z niezależnością jest cechą dojrzałej osobowości. U niektórych osób potrzeba bliskości jest znacznie większa i wynika z zależnego typu osobowości.

Jesteś więc jestem

Podejmowanie życiowych decyzji wiąże się z odpowiedzialnością, której konsekwencje ponosimy sami. Czasem potrzebujemy zasięgnąć rady lub spojrzeć na sytuację z innego punktu widzenia i szukamy wsparcia. Problem pojawia się, gdy o wszelkich bardziej i mniej ważnych kwestiach dotyczących nas, decydują inni. Osoba zależna podporządkowuje swoje decyzje innym, zarówno w sprawach kluczowych jak i tych mniej istotnych. Ma skłonność do uległości i podporządkowania. Obawia się popełnienia błędu, co podtrzymuje bierność i wycofanie. Często postępuje zgodnie z decyzjami innych „oddając” w ten sposób odpowiedzialność za własne życie. Bywa, że ulega życzeniom tych, od których jest zależna do tego stopnia, że godzi się na sytuacje nieprzyjemne tylko po to, aby być blisko nich lub z obawy przed utratą. Polegając na wybranej osobie nie stawia wymagań, trudno jej wyrazić niezadowolenie. Będąc zawsze na „tak” nie potrafi się sprzeciwić z obawy przed samotnością. Osoby z tego rodzaju zaburzeniem osobowości czują dyskomfort i niepokój, gdy nie ma w pobliżu osoby, na której mogą polegać. Brak „opiekuna” rodzi bezradność i poczucie, że nie są w stanie zatroszczyć się o siebie. Dlatego poszukują nowych związków, jako źródeł opieki i wsparcia, gdy inne bliskie związki się kończą. Nie potrafią przejąć kontroli nad swoim życiem. Towarzyszący temu lęk sprawia, że osoba zależna potrzebuje ciągłego kontaktu z ludźmi. Nie jest to jednak kontakt partnerski, towarzyski bądź przyjacielski, lecz taki, który ma łagodzić niepokój i poprawić komfort psychiczny.

Świat to strach

Każdy z nas rodzi się z określonym potencjałem temperamentu – są dzieci bardziej reaktywne emocjonalnie z wyższą wrażliwością sensoryczną, które będą podatne na przestymulowanie układu nerwowego i w efekcie mogą unikać pewnych bodźców i wyzwań oraz reagować zachowawczo (regulacyjna teoria temperamentu Strelaua). Do uwarunkowań biologicznych dołączają się oddziaływania środowiskowe, które mają wpływ na kształtowanie osobowości. Bezradność charakteryzująca osoby z zaburzeniem osobowości zależnej, bywa skutkiem relacji z nadmiernie zaspokajającym i opiekuńczym rodzicem. Rodzic nadopiekuńczy, chcąc zapewnić jak najlepszą opiekę i bezpieczeństwo dziecku, zapomina o ważnej potrzebie poznawania świata na własny sposób. Jest ona kluczowa w okresie dzieciństwa, ponieważ ugruntowuje samodzielność, zaradność i potrzebę odkrywania tego, co jest wokół. Nadmierna troska wynikająca ze strachu przed niebezpieczeństwem lub z potrzeby utrzymania dziecka przy sobie w połączeniu np. z wrodzoną lękliwością dziecka, ogranicza nie tylko kreatywność, ale także możliwość samodecydowania i sprawstwa. Kolejnym zagrożeniem jest, gdy rodzic nie dostrzega adekwatnych potrzeb rozwojowych dziecka i zamiast stopniowo wspierać niezależność odsuwając się w cień, „pielęgnuje” i pogłębia uzależnienie. Taki model wychowania utrudnia dziecku drogę rozwoju. Bez możliwości samodzielnego poznawania świata w dzieciństwie - próbowania, eksplorowania i doświadczania konsekwencji swoich działań; trudno jest wyobrazić sobie, by człowiek dorosły był w stanie stanowić sam o sobie, podjąć ryzyko decydowania i kształtowania swojego życia. Schemat bezradności, potrzeby opieki i bycia kierowanym u osób z zależnym typem osobowości oprócz powracających objawów lęku (m.in. napadowego, fobii, natręctw i obsesji lub wolno płynącego) może prowadzić także do depresji.

Co zrobić by sprawczość wróciła do ciebie?

Wrócić na właściwe tory i przejąć kontrolę nad swoim życiem pomaga podjęcie psychoterapii. Jest to proces długotrwały i może być skuteczny, gdy pacjent i terapeuta z zaangażowaniem dążą do ustalonych celów. Tylko ujawnianie i otwarte mówienie może pomóc uruchomić naturalne siły dążące do rozwoju niezależności osoby zależnej. (T. Millon, R. Davis, Zaburzenia Osobowości we współczesnym świecie, Instytut Psychologii Zdrowia, Warszawa, 2005) Istotna jest jednak czujność terapeuty, by nie przedłużać zanadto terapii. Zaburzeniu osobowości z typem zależnym mogą towarzyszyć inne zaburzenia psychiczne jak wspomniane wcześniej fobie, napady paniki czy towarzyszące objawy psychosomatyczne. Wówczas często stosowaną metodą jest psychoterapia połączona z farmakologią.

 

Copyright © Uważna Pracownia Terapii - Poznań